Wedi ei eni yn Lowestoft, Suffolk, dangosodd Benjamin Britten dalent ragorol at gerddoriaeth o oed ifanc iawn. Roedd ei fam unwaith yn gobeithio y byddai’n dod y `Pedwerydd B’ a bod ymhlith Bach, Beethoven a Brahms. Ond roedd un cyfansoddwr, yn fwy na phob un arall, yn cael ei edmygu'n ddwfn gan Britten: Wolfgang Amadeus Mozart.
Dywedodd Britten wrth yr actor David Spenser, ’Un diwrnod byddwch yn sylweddoli mai Mozart yw’r cyfansoddwr gorau erioed - a Brahms yw’r gwaethaf.’ Er bod y sylw yn fwy na thebyg wedi’i ddweud yn ffraethineb arferol Britten, adlewyrchodd y datganiad edmygedd gonest Britten at waith Mozart. Byddai’n dychwelyd yn aml at ei gerddoriaeth am arweiniad, ysbrydoliaeth a llawenydd pur.
Roedd Britten yn gwerthfawrogi eglurder, ceinder, ac emosiynau diffuant mewn cerddoriaeth - pob un yn rhinwedd roedd yn eu cysylltu’n agos â Mozart. Fe nododd y sylw ‘Rwy’n cael cryfder gan y traddodiad hwnnw...dangosodd Mozart sut i fod yn newydd heb ddinistrio beth a ddaeth o’i flaen. `Mewn cyfweliadau a llythyrau, pwysleisiodd Britten y pwysigrwydd o ddysgu gan gyfansoddwyr fel Mozart. Fe anogodd gerddorion ieuengach i astudio sut ddatrysodd Mozart broblemau cyfansoddol. Cymharodd y broses i edrych ar fap cyn taith: hyd yn oed os ydych yn cymryd llwybr gwahanol, mae bob amser yn ddefnyddiol gwybod sut gwnaeth eraill ddelio â’r un sefyllfa.
Er dweud hynny, nid oedd ei edmygedd yn oddefol. Trochodd Britten ei hun yn weithredol yng ngwaith Mozart drwy gydol ei fywyd. Tu hwnt i’w waith ei hun, fe arweiniodd operâu a symffonïau Mozart mwy o weithiau nag unrhyw gyfansoddwr arall. Yng Ngŵyl Aldeburgh, a gyd-sefydlodd, roedd Mozart yn cael ei gynnwys yn rheolaidd. Yn 1969, paratôdd ac arweiniodd Britten fersiwn Saesneg o’r opera Idomeneno, gyda’i bartner Peter Pears yn canu’r brif rôl.
Byddai Britten yna’n mynd yn ei flaen i gydweithio â’r Pianydd Rwsiad, Sviatoslav Richter, perfformiwr rheolaidd yng Ngŵyl Aldeburgh. Byddai’r ddau yn mynd yn eu blaenau i berfformio deuawdau Mozart a chynhyrchu cadenza newydd i Gyngerdd Piano Mozart yn E-Fflat, K.482.
Britten once told actor David Spenser, ‘One day you’ll realise that Mozart is the greatest composer who ever lived – and Brahms is the worst.’ Whilst the comment was likely said in Britten’s usual dry wit, the statement reflected Britten’s genuine admiration for Mozart’s work. He would often return to his music for guidance, inspiration and sheer joy.
Britten valued clarity, elegance, and emotional sincerity in music—all qualities he closely associated with Mozart. He once remarked, ‘I’m given strength by that tradition… Mozart showed how to be new without destroying what came before. 'In both interviews and letters, Britten emphasised the importance of learning from composers like Mozart. He encouraged younger musicians to study how Mozart solved compositional problems. He likened the process to checking a map before a journey: even if you take a different route, it always helps to know how others navigated the same terrain.
That being said, his admiration wasn’t passive. Britten actively immersed himself in Mozart’s work throughout his life. Apart from his own work, he conducted Mozart’s symphonies and operas more than any other composer. At Aldeburgh Festival, which he co-founded, Mozart featured regularly. In 1969, Britten prepared and conducted an English-language version of the opera Idomeneno, with his partner Peter Pears singing the title role.
Britten would then go on to collaborate with Russian pianist Sviatoslav Richter, a regular performer at the Aldeburgh Festival. The two would go on to perform Mozart’s duets and produce a new cadenza for Mozart’s Piano Concerto in E-Flat, K.482.
Roedd adolygwyr a chydweithwyr yn nodi’n aml sut roedd dylanwad Mozart yn cael ei gyfleu yng ngwaith Britten. Roedd y ddau gyfansoddwr yn rhannu dawn unigryw am gyflymder dramatig ac ysgrifennu lleisiol a oedd yn teimlo’n naturiol ac yn hynod fynegol. Mae operâu Britten - fel Peter Grimes a Death in Venice – yn dangos cyfansoddiad cain a phwysau emosiynol ac fe roddodd gydnabyddiaeth lwyr i Mozart. Nid yw’n syndod bod y dadansoddwr cerddoriaeth, Hans Keeler, wedi dweud hyn mor gynnar â 1948: `Mewn rhai ffyrdd, gellir ystyried Mozart fel sylfaenydd ('ail sylfaenydd’) opera. Gellir eisoes dweud yr un peth heddiw, o safbwynt y maes Prydeinig modern - neu efallai nid yn unig ym Mhrydain, -am Britten.’
Hyd yn oed tuag at ddiwedd ei fywyd, cadwodd Britten sgoriau Mozart ar ei biano - dal i ddysgu, dal i wrando. Er bod Britten yn edmygu cyfansoddwyr eraill fel Bach, Handel, Beethoven a Schubert. Mozart a barhaodd fel ei brif ysbrydoliaeth. Boed yn arwain opera, yn ysgrifennu cadenza neu’n syml yn gwrando yn ei breifatrwydd ei hun, parhaodd Britten mewn deialog â Mozart drwy gydol ei fywyd.
Wedi’ch ysbrydoli? Beth am brofi clyfrwch Britten a Mozart y Tymor hwn gyda’n cynhyrchiad teithiol newydd sbon o Peter Grimes a The Marriage of Figaro poblogaidd iawn.
