Mae gan ganu’r pŵer i ymgysylltu â chynulleidfaoedd, helpu i’ch cysylltu ag eraill a mynegi eich hun, ond mae hefyd yn cael effaith gadarnhaol ar yr ymennydd. Yn rhan ganolog o opera, mae canu yn greiddiol i Opera Cenedlaethol Cymru, felly gadewch i ni edrych yn sydyn ar rai o’r ffyrdd y mae’n newid cemeg ein hymennydd a seicoleg.
Mae effeithiau canu a chreu cerddoriaeth ar yr ymennydd mor bwerus fel mai megis dechrau y mae gwyddoniaeth yn datgelu’r gwir ddylanwad y mae’n ei gael ar ein hiechyd meddwl, lles a seicoleg o ddydd i ddydd. Yn y blynyddoedd diwethaf, mae gwyddonwyr wedi dysgu y gall effeithiau cerddoriaeth ar yr ymennydd ddod yn gaethiwus, gan weithredu ar yr un rhannau o’r ymennydd â chyffuriau anghyfreithlon (ond heb y sgîl-effeithiau). Yn y modd hwn, gall canu helpu i wella lles seicoleg a lleihau symptomau cynnwrf, gorbryder ac iselder. Trwy gynyddu llif y gwaed trwy’r corff, mae canu hefyd yn annog yr ymennydd i ryddhau cemegau sy’n teimlo’n dda fel endorffinau, ac yn helpu i gryfhau llwybrau niwral a chynyddu niwroplastigedd (gallu’r ymennydd i newid ac addasu i brofiadau newydd).
Gellir cryfhau symudiad corfforol a chydsymud hefyd trwy ganu, gyda’r ymennydd yn amldasgio wrth brosesu rhythm a chynhyrchu sain, gall canu gynyddu bywiogrwydd. Oherwydd ei effeithiau cadarnhaol niferus ar gydsymud, mae canu yn chwarae rhan allweddol mewn therapi cerdd, a ddefnyddir fel ymyriad anfeddygol i drin cyflyrau amrywiol megis clefyd Parkinson’s a’r rhai sy’n niwroamrywiol neu sydd ag atal dweud. Ar ôl anaf trawmatig neu ddamwain sy’n gweld yr ymennydd yn colli’r gallu i brosesu lleferydd (fel affasia), gall canu fel therapi cerdd helpu cleifion i adennill y gallu i siarad. Yn byw yn hemisffer dde’r ymennydd, gellir cymhwyso sgil gerddorol canu i ailafael yn sgiliau iaith coll yr hanner chwith sydd wedi’i ddifrodi.
Canfuwyd bod cerddoriaeth a chanu yn gwella cof, yn enwedig mewn pobl â dementia. Yn rhyfedd, gall pobl â dementia gadw’r gallu i ganu ymhell ar ôl i’w gallu i siarad leihau, a gall canu fod yn bont gyfathrebu rhyngddynt a’u hanwyliaid. Mae hyn oherwydd bod canu’n gallu cyrraedd rhannau o’r ymennydd sydd wedi’i niweidio mewn ffyrdd na all ffurfiau eraill o gyfathrebu ddim, ac mae’r atgofion emosiynol sy’n gysylltiedig â cherddoriaeth o orffennol person ymhlith y rhai sydd byth yn pylu o’r ymennydd. Er nad oes iachâd ar gyfer dementia o hyd, mae canu bellach yn chwarae rhan allweddol wrth helpu i leddfu rhai o symptomau’r clefyd a chodi ysbryd y rhai â dementia a’u gofalwyr. Mae’r cynnydd ym mhoblogrwydd corau dementia ledled y DU wedi cynyddu yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, gan gynnwys Côr Cysur WNO ei hun, sydd wedi’u lleoli yn Llandeilo ac Aberdaugleddau ac a fydd yn Llanelli cyn bo hir.
Gall pawb brofi effeithiau cadarnhaol canu ar yr ymennydd, felly beth bynnag fo’ch oedran neu’ch gallu i ganu, beth am roi cynnig ar ganu?