Mae ein hopera newydd, Ainadamar, yn edrych ar fywyd Federico García Lorca, a’r fenyw a roddodd iddo ei ysbrydoliaeth greadigol, Margarita Xirgu sy’n edrych yn ôl ac yn adrodd ei hanes. Wedi'i chyfansoddi gan Osvaldo Golijov, mae Ainadamar yn waith unigryw, sy’n creu byd sain o gerddoriaeth glasurol gyda dylanwadau Sbaenaidd, Arabaidd ac Iddewig wedi'u gwasgaru drwyddi draw, ac mae rhythmau syfrdanol fflamenco yn ganolog i awyrgylch cyfan yr opera. Wedi'i gyfarwyddo gan Deborah Colker, mae Ainadamar yn dod ag angerdd a thristwch fflamenco i fyd opera.
Yn tarddu o ranbarth mwyaf deheuol Sbaen, mae'r hyn a wyddom bellach fel fflamenco yn deillio o'r gân a'r ddawns a gyflwynwyd i benrhyn Iberia gan ymfudwyr Roma o Rajasthan rhwng y 9fed a'r 14eg ganrif. Gan gymysgu â'r diwylliannau cyfoethog a oedd eisoes yn bresennol yn Sbaen, datblygodd hanfod fflamenco yn araf o'i myrdd o ddylanwadau i'r gerddoriaeth a'r ddawns sydd mor gyfarwydd i ni heddiw.
Yn ystod ei fywyd, roedd Lorca yn gerddor medrus, ac roedd ei gerddi'n aml yn adlewyrchu rhythm jondo cante (cân ddofn), a welir trwy gydol ei waith clodwiw iawn, gan gynnwys Gypsy Ballads a Poema del cante jondo. Mae'r ffordd y mae'r gweithiau hyn yn dilyn rhythm caneuon gwerin Andalwsaidd traddodiadol yn enghraifft o garwriaeth Lorca â fflamenco, a'i fwriad i gynnal a hyrwyddo'r gelfyddyd Sbaenaidd hon.
Ymhlith lledaeniad a phoblogrwydd cynyddol fflamenco, a gyflymwyd yn sgil sefydlu nifer o cafés cantantes yn gynnar yn yr 20fed ganrif, roedd pryder bod y cante jondo dan fygythiad wrth i'r amrywiad masnachol o fflamenco gynyddu mewn poblogrwydd. Creodd Lorca, ochr yn ochr â grŵp o'i gyfoeswyr deallusol, y Concurso de Cante Jondo, digwyddiad i ddathlu'r cante jondo, a chynhaliwyd y digwyddiad yn yr Alhambra yn Granada ym mis Mehefin 1922. Er y gwahoddwyd perfformwyr proffesiynol i ymddangos yn y digwyddiad dwy noson, dim ond cantorion amatur oedd yn cael cymryd rhan yn rhannau cystadleuol y perfformiad a nhw oedd yn canu’r cante jondo gwreiddiol.
Yn dilyn Rhyfel Cartref Sbaen yn y 1930au, a llofruddiaeth Lorca ym 1936, cafodd fflamenco ei chwalu gan lywodraeth Franco a'r Eglwys Gatholig, mewn ymgais i lywio diwylliant Sbaenaidd i ffwrdd o’r drygau tybiedig a natur ddi-Gatholig y ffurf gelfyddydol hon. Anogwyd dawnsio a chanu gwerin mewn ymdrech i greu math newydd o hunaniaeth genedlaethol i Sbaen o dan y Llywodraeth newydd. Erbyn y 50au, ar ôl dilyn polisi o arwahanrwydd, roedd angen i Sbaen wella ei heconomi, a phenderfynwyd mai'r ffordd fwyaf effeithiol o gynyddu twristiaeth yn y wlad oedd dychwelyd i'r hyn yr oeddent yn ei ystyried yn 'stereoteipiau Sbaenaidd'.
Felly, daeth fflamenco yn un o ffurfiau celfyddyd enwog Sbaen unwaith eto, ac mae wedi denu sylw a chlod o bob cwr o'r byd. Mae Ainadamar yn cyfuno'r rhythmau fflamenco a'r cante jondo a oedd mor annwyl i Lorca â cherddoriaeth anhygoel opera i adrodd ei stori. Peidiwch â cholli'ch cyfle i weld perfformiad ysblennydd Sbaenaidd Golijov yr Hydref hwn yn Southampton tan ddydd Mercher 22 Tachwedd.